4.1 Sol Figürler

4.1.1 Deniz Gezmiş

Deniz Gezmiş, Türkiye’de 1968 gençlik hareketinin ve devrimci sosyalist mücadelenin en sembolik figürlerinden biridir. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisiyken Dev-Genç hareketinde aktif oldu. ABD karşıtı yürüyüşler, 6. Filo protestoları ve rektörlük işgalleri ile öne çıktı. Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) adlı silahlı örgütü kurarak bağımsız Türkiye hedefiyle silahlı eylemlere katıldı. Deniz Gezmiş ve arkadaşları bir banka soygunu ve adam kaçırma eylemleriyle kamuoyunun gündemine oturdu. 1971’de yakalandı, yargılandı ve 1972’de Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte idam edildi. Bugün Deniz Gezmiş, ‘Tam Bağımsız Türkiye’ sloganı ve gençlik hareketinin simgesi olarak anılır.

4.1.2 Mahir Çayan

Mahir Çayan, Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C) lideridir. Marksist-Leninist devrimci çizgiyi savunmuş, şehir gerillası fikrini Türkiye’ye taşımıştır. 12 Mart Muhtırası sonrası arananlar listesine girmiş, Kızıldere Olayı olarak bilinen rehine krizinde arkadaşlarıyla birlikte kuşatılmış ve çıkan çatışmada öldürülmüştür. Çayan’ın teorik yazıları, devrimci sol çevrelerde uzun süre referans olmuştur.

4.1.3 İbrahim Kaypakkaya

İbrahim Kaypakkaya, Türkiye Komünist Partisi/Marksist-Leninist (TKP/ML) ve silahlı kanadı TİKKO’nun kurucusudur. Maoist çizgiyi savunmuş, köylülük ve kır gerillası stratejisini öne çıkarmıştır. Kürt meselesine Marksist bakış açısı getiren öncü figürlerden biridir. 1973’te Diyarbakır Cezaevi’nde işkence altında öldüğü bilinir. Sol hareket içinde ‘Kaya’ lakaplı yazılarıyla radikal bir miras bırakmıştır.

4.1.4 Behice Boran

Behice Boran, akademisyen kökenli bir sosyalisttir. Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) lideridir. 1960’larda sosyalist hareketin meclise girmesini sağlamıştır. Bilimsel sosyalizm çizgisinde, örgütlü siyaset ve sendikal hareketi savunmuştur. 12 Mart Muhtırası sonrası TİP kapatılmış, Boran sürgün yıllarında da Türkiye solunun önemli teorisyenlerinden biri olmuştur.

4.2 Sağ Figürler

4.2.1 Alparslan Türkeş

Alparslan Türkeş, Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) kurucu lideridir. Ordu kökenli bir subay olarak 27 Mayıs Darbesi’nde Milli Birlik Komitesi içinde yer almıştır. Daha sonra milliyetçi-ülkücü ideolojiyi sivil hayata taşıyarak Ülkü Ocakları’nı, Komando Kampları’nı örgütlemiştir. Dokuz Işık Doktrini ile ülkücü hareketin ideolojik çerçevesini belirlemiştir. Türk milliyetçiliğini organize etmek ve gençliği mobilize etmek Türkeş’in en önemli mirasıdır.

4.2.2 Necmettin Erbakan

Necmettin Erbakan, Milli Görüş hareketinin kurucusu ve lideridir. MSP (Milli Selamet Partisi) ile 1970’lerde siyasal İslam’ı sisteme taşımıştır. Anadolu sermayesinin, esnafın, dindar muhafazakâr tabanın sesi olmuştur. Koalisyon hükümetlerinde Başbakan Yardımcılığı yapmış, 28 Şubat öncesi Refah Partisi döneminde Başbakanlığa kadar yükselmiştir. Erbakan, İslam Birliği ideali, ağır sanayi hamlesi ve manevi kalkınma söylemleriyle sağ siyasette yeni bir alan açmıştır.

4.2.3 Mehmet Ali Ağca

Mehmet Ali Ağca, 1970’lerde Ülkücü Hareket içinde yer almış, Milliyet gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi’nin suikastının faili olmuştur. Daha sonra kaçmış, Papa II. Jean Paul’e 1981’de düzenlediği suikast girişimiyle uluslararası bir krizin parçası olmuştur. Ağca’nın bağlantıları, dönemin kontrgerilla iddialarıyla birlikte anılmıştır.

4.3 Sol Örgütler

4.3.1 THKO

Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu, Deniz Gezmiş ve arkadaşları tarafından kurulmuştur. Marksist-Leninist bir çizgide bağımsız Türkiye hedefiyle silahlı mücadeleyi seçmiştir. ABD üslerine saldırılar, fidye eylemleri, banka soygunlarıyla bilinir.

4.3.2 THKP-C

Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi, Mahir Çayan önderliğinde kurulmuştur. Silahlı propaganda, gerilla savaşı ve devrimci şehir hücreleri oluşturma stratejisi izlemiştir.

4.3.3 Dev-Genç

Devrimci Gençlik Federasyonu, 1968 kuşağının öğrenci örgütlenmesidir. Üniversitelerde işgaller, protestolar, sokak gösterileriyle döneme damga vurmuştur.

4.3.4 Dev-Yol

Devrimci Yol, 1970’lerin sonunda mahalle örgütlenmeleri, semt komiteleriyle şehir gerillası modelini benimsemiştir. Sokak eylemleri, barikat direnişleriyle kitlesel bir taban yaratmıştır.

4.3.5 DİSK

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, işçi hareketinin çatı örgütüdür. Grevler, fabrikalarda işgal eylemleri, 1 Mayıs mitingleriyle 1970’lerde etkili bir emek mücadelesi yürütmüştür.

4.4 Sağ Örgütler

4.4.1 Ülkü Ocakları

MHP’ye bağlı gençlik yapılanmasıdır. Ülkücü gençliğin eğitimi, ideolojik motivasyonu ve sokak hâkimiyeti için kullanılmıştır.

4.4.2 Komando Kampları

Ülkücü gençlere yarı askeri eğitim verilen alanlardır. Kamplarda ideolojik eğitimle birlikte paramiliter formasyon sağlanmıştır.

4.4.3 Akıncılar

Milli Selamet Partisi çizgisindeki muhafazakâr-dini gençlik örgütlenmesidir. İslamcı sağın genç kadrolarını yetiştirmek amacıyla kurulmuştur.

Hatırlatma : Yazılar bazı araştırmalar sonucu oluşturulmuştur. Herhangi bir yerde kullanmadan önce doğruluğunu araştırın. Yazıların sonuna bazı linkler ekleyeceğim. Destek olmak isteyen çıkarsa mutlu olurum. Elimden geldiğince hakkını vermeye çalışacağım. Tüm sosyal medya hesaplarımı ve bana ulaşabileceğiniz her linki linktree hesabı üzerinden bulabilirsiniz. Bir de destek olmak isterseniz buymeacoffee hesabım üzerinden bana bir kahve ısmarlayabilirsiniz. Bol bol çalışın. Durmadan kendinizi geliştirin. Ve bol bol okuyup araştırın.