6.1 Darbe Dönemi Uygulamaları (1980–1983)

6.1.1 Siyasi Yasaklar ve Partilerin Kapatılması

12 Eylül 1980 darbesiyle birlikte ülkedeki tüm siyasi partiler kapatıldı. Adalet Partisi, CHP, MSP ve MHP gibi dönemin ana akım partileri dağıtıldı. Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan ve Alparslan Türkeş gibi liderlere 10 yıl süreyle siyasi yasak getirildi. Partilerin mal varlıklarına el konuldu, birçok siyasetçi tutuklandı, binlerce kişi mahkemelerde yargılandı.

6.1.2 Yeni Anayasa ve 1982 Referandumu

Darbe yönetimi yeni bir anayasa hazırlatarak sivil hayata geçişi düzenlemek istedi. 1982 Anayasası, güçlü bir yürütme organı, zayıf bir yasama organı ve askeri vesayeti koruyan bir yapı üzerine kuruldu. 7 Kasım 1982’de yapılan referandumda halkın %91’i anayasayı onayladı ancak referandum ortamı serbest değildi. Kenan Evren, bu yeni anayasa ile cumhurbaşkanı oldu.

6.1.3 Toplumsal Baskı ve İnsan Hakları İhlalleri

12 Eylül dönemi, Türkiye tarihinde en sert insan hakları ihlallerinin yaşandığı dönemlerden biri olarak bilinir. Metris, Diyarbakır, Mamak gibi cezaevlerinde binlerce siyasi tutuklu işkence gördü. Darbe sonrası yaklaşık 650 bin kişi gözaltına alındı, yüz binlerce kişi fişlendi. 50 kişi idam edildi, on binlerce öğrenci okuldan atıldı, sendikalar kapatıldı, grevler yasaklandı. Toplum, askeri otoriteye tam itaat altına alındı.

6.2 1983 Seçimleri ve ANAP Dönemi (Turgut Özal)

Darbe yönetimi, kontrollü bir şekilde sivil siyasete geçiş planladı. Yeni partilerin kurulmasına sınırlı izin verildi. Süleyman Demirel ve diğer yasaklı liderler parti kuramadı. Bu ortamda Turgut Özal’ın liderliğindeki Anavatan Partisi (ANAP), 1983 seçimlerini kazandı. Özal dönemi, Türkiye’de liberal ekonomi politikalarının hızlandığı, ithalatın serbestleştiği ve özel sektörün güçlendiği bir dönem olarak tarihe geçti. Bürokrasi ve ordu merkezli devlet yapısına karşı serbest piyasa yanlısı reformlar öne çıktı.

6.3 1990’lar: Koalisyonlar, Susurluk ve Kürt Meselesi

6.3.1 Refah Partisi’nin Yükselişi

Necmettin Erbakan liderliğindeki Refah Partisi (RP), 1994 yerel seçimlerinde İstanbul ve Ankara gibi büyük şehirleri kazandı. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na Recep Tayyip Erdoğan seçildi. Refah Partisi’nin başarısı, Türkiye’de İslamcı siyasetin kitlesel tabanda güçlenmesinin en açık göstergesi oldu. 1996’da Refah Partisi, DYP ile koalisyon kurarak Erbakan’ı Başbakan yaptı.

6.3.2 28 Şubat’a Giden Süreç

6.3.2.1 1994 Yerel Seçimleri ve Refah Partisi Başarısı

1994 seçim zaferi, Refah Partisi’nin yerel yönetimlerde gösterdiği başarılı belediyecilikle pekişti. Anadolu sermayesinin ve muhafazakâr tabanın Refah Partisi’ne yönelmesi, partinin yükselişini hızlandırdı.

6.3.2.2 Necmettin Erbakan’ın Başbakanlığı (RP-DYP Koalisyonu)

1996’da kurulan RP-DYP koalisyonu, Türkiye tarihinde ilk defa İslamcı bir partinin Başbakan çıkarmasını sağladı. Ancak bu dönem, ordu ve laik çevreler için bir ‘rejim tehdidi’ olarak algılandı.

6.3.2.3 Laiklik Tartışmaları ve Ordu’nun Rahatsızlığı

Erbakan’ın İslam ülkeleriyle iş birliği arayışı, tarikat ve cemaatlere yakın durması, ordu içindeki laik kanadı rahatsız etti. Batı Çalışma Grubu gibi yapılar, Refah Partisi iktidarını fişleme ve baskı mekanizmalarıyla sınırlandırmaya çalıştı.

6.3.2.4 Batı Çalışma Grubu, MGK Kararları

28 Şubat 1997’de yapılan MGK toplantısında alınan kararlarla ‘irtica tehlikesine’ karşı bir dizi önlem hayata geçirildi. İmam Hatip Liseleri’nin orta kısımları kapatıldı, başörtüsü yasağı genişletildi. RP üzerindeki yargı baskısı arttı ve parti kapatıldı.

6.3.3 28 Şubat Süreci ve Postmodern Darbe (1997)

6.3.3.1 28 Şubat MGK Kararları

28 Şubat MGK kararları, askeri müdahale olmaksızın siyasal iktidarı devre dışı bırakacak şekilde işledi. Bu yüzden 28 Şubat, ‘postmodern darbe’ olarak tanımlanır.

6.3.3.2 Refah Partisi’nin Kapatılması

Anayasa Mahkemesi, 1998’de Refah Partisi’ni kapattı. Siyasi yasaklı hale getirilen lider kadrosu, Fazilet Partisi’ni kurarak siyasi mücadeleyi sürdürdü.

6.3.3.3 İmam Hatip Liseleri ve Başörtüsü Yasakları

28 Şubat kararlarıyla İmam Hatip okullarının orta kısımları kapatıldı. Üniversitelerde başörtüsü yasağı katı şekilde uygulanmaya başladı. Bu uygulamalar, muhafazakâr kesimde derin bir mağduriyet hafızası yarattı.

6.4 28 Şubat Sonrası Dönem

6.4.1 FP (Fazilet Partisi) ve Kapatılması

Fazilet Partisi, Refah Partisi’nin kapanmasından sonra kuruldu. Ancak o da kısa sürede kapatıldı. Milli Görüş hareketi içindeki bölünme bu süreçte netleşti.

6.4.2 AK Parti’nin Kuruluşu (2001)

Milli Görüş hareketinden ayrılan yenilikçi kanat, Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde Adalet ve Kalkınma Partisi’ni kurdu. 2002 seçimlerinde AK Parti tek başına iktidara geldi.

6.4.3 Milli Görüş’ten Muhafazakâr Demokrasiye Geçiş

AK Parti, Milli Görüş’ün ideolojik bagajını geride bırakarak muhafazakâr demokrasi kavramını benimsedi. Bu yeni yaklaşım, 28 Şubat’ın siyasal İslam’a uyguladığı baskının bir sonucu olarak değerlendirilmektedir.

Hatırlatma : Yazılar bazı araştırmalar sonucu oluşturulmuştur. Herhangi bir yerde kullanmadan önce doğruluğunu araştırın. Yazıların sonuna bazı linkler ekleyeceğim. Destek olmak isteyen çıkarsa mutlu olurum. Elimden geldiğince hakkını vermeye çalışacağım. Tüm sosyal medya hesaplarımı ve bana ulaşabileceğiniz her linki linktree hesabı üzerinden bulabilirsiniz. Bir de destek olmak isterseniz buymeacoffee hesabım üzerinden bana bir kahve ısmarlayabilirsiniz. Bol bol çalışın. Durmadan kendinizi geliştirin. Ve bol bol okuyup araştırın.