2.1 Türk Siyasetinde Sağ – Genel Özellikler

Türkiye’de sağ siyasi düşünce, Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’e, tek partili yıllardan çok partili hayata geçişle beraber güçlü bir toplumsal tabana kavuşmuştur. Sağ, özellikle milli ve dini değerleri koruma iddiasıyla öne çıkar. Toplumsal düzenin devamlılığı, aile ve din kurumlarının güçlendirilmesi, milli birlik ve beraberlik vurgusu sağ ideolojinin temelidir. Sağcı partiler, köy ve kasaba gibi kırsal tabanda ve muhafazakâr kesimlerde güçlü karşılık bulur. Türkiye’de sağ siyaset aynı zamanda milliyetçilikle iç içe geçmiş, yerli ve milli duruş savunusu ile beslenmiştir. Darbe dönemlerinde sağ partiler kapatılmış olsa da taban ve ideolojik damar kendini yeni parti isimleriyle tekrar üretmiştir.

2.2 Sağ Partiler ve Figürler

Demokrat Parti (DP) 1950’de Adnan Menderes liderliğinde tek parti rejimini bitirerek Türkiye’de çok partili hayatı pekiştirmiştir. Menderes dönemi, halkın dini değerlerine daha yakın duran, serbest piyasa yanlısı merkez sağ siyasetin ilk güçlü örneğidir. 1960 darbesiyle DP kapatılmış, lider kadrosu yargılanmış ve Menderes idam edilmiştir.

Adalet Partisi (AP), Süleyman Demirel liderliğinde DP’nin mirasını devralarak merkez sağın yeni adresi olmuştur. Demirel, 1960’lardan 2000’lere kadar Türkiye siyasetinin en istikrarlı sağ figürlerinden biri olmuştur.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Alparslan Türkeş liderliğinde 1969’da kurulmuş, ülkücü hareketi siyasi parti çatısı altında örgütlemiştir. MHP, Türk milliyetçiliğini sağ siyaset içinde organize ederek ülkü ocakları gibi gençlik yapılanmaları üzerinden geniş kitlelere ulaşmıştır.

Turgut Özal’ın Anavatan Partisi (ANAP), 1980 darbesi sonrası dönemde sağın liberal kanadını temsil etmiştir. İthal ikameci kapalı ekonomik düzeni açarak serbest piyasa reformları gerçekleştirmiştir.

Necmettin Erbakan ve Refah Partisi (RP), Türkiye’de İslamcı siyaseti sistem içine taşımıştır. Milli Görüş hareketiyle İslamcı-muhafazakâr tabanı siyasetle bütünleştirmiştir.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) 2001’de Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde kurularak muhafazakâr demokrat söylemiyle 2002’den itibaren sağ siyasetin ana ekseni haline gelmiş, uzun süre tek başına iktidarda kalmayı başarmıştır.

2.3 Türk Siyasetinde Sol – Genel Özellikler

Türkiye’de sol siyaset, Cumhuriyet’in kuruluş ilkeleriyle yakından bağlantılıdır. 1923’te Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile başlayan tek parti dönemi, devletçilik, halkçılık ve laiklik ilkeleriyle erken dönemin sol devlet pratiğini yansıtır. CHP, 1960’lardan itibaren Bülent Ecevit liderliğinde ‘Ortanın Solu’ sloganıyla sol kimliğini güçlendirmiş, emekçi hakları ve sosyal devlet vurgusunu artırmıştır.

Türkiye’de sol, sendikal hareket, işçi sınıfı mücadelesi, üniversite gençliği ve entelektüel çevrelerde gelişmiştir. Laiklik, kamu kaynaklarının toplum lehine kullanılması, sosyal refah ve fırsat eşitliği solun temel savlarıdır.

2.4 Sol Partiler ve Figürler

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İsmet İnönü, Bülent Ecevit gibi figürlerle sosyal demokrasi çizgisine yönelmiştir. 1960’larda Türkiye İşçi Partisi (TİP), Behice Boran liderliğinde Türkiye’de ilk kez mecliste sosyalist fikirleri temsil etmiştir. Radikal sol örgütlenmeler 1970’lerde üniversiteler başta olmak üzere sokak hareketlerine dönüşmüştür.

1980 darbesi sonrası sosyal demokrat çizgi SHP (Sosyal Demokrat Halkçı Parti) ve DSP (Demokratik Sol Parti) ile yeniden şekillenmiştir. 2000’lerde HDP (Halkların Demokratik Partisi) Kürt siyasi hareketi ile sol söylemi birleştirerek yeni bir sol hat oluşturmuştur. Günümüzde TİP (Türkiye İşçi Partisi) ve Sol Parti gibi yapılar da genç seçmen arasında temsil arayışındadır.

2.5 Günümüzde Sağ-Sol Dengesi

Bugün Türkiye’de sağ ve sol dengesi, ittifaklar ve kimlik siyaseti üzerinden yeniden tanımlanmıştır. AK Parti ve MHP merkez sağ ve milliyetçi damarı birleştirerek Cumhur İttifakı’nı oluştururken, CHP ve müttefikleri Millet İttifakı ile muhalefeti temsil eder. HDP ise Kürt hareketinin temsilcisi olarak sol bloğun dışında ama çoğu zaman muhalefetle ittifak içinde hareket eder. Türkiye’de sağ seçmen, kırsalda, muhafazakâr mahallelerde ve Anadolu şehirlerinde güçlüdür. Sol seçmen ise büyük şehirlerde, üniversite çevrelerinde, sendikalarda ve Alevi topluluklarda etkili bir tabana sahiptir. Kimlik politikaları, ekonomi, kültürel çatışmalar ve genç kuşakların talepleri, sağ ve sol blokların birbirinden net ayrılmasını zorlaştırmakta; ideolojik çizgiler zaman zaman iç içe geçmektedir.

Sonuç olarak, Türkiye’de sağ ve sol, sadece partiler düzeyinde değil; toplumun kültürel yapısında, değerler dünyasında ve günlük yaşam alışkanlıklarında da etkisini koruyan iki ana eksendir.

Hatırlatma : Yazılar bazı araştırmalar sonucu oluşturulmuştur. Herhangi bir yerde kullanmadan önce doğruluğunu araştırın. Yazıların sonuna bazı linkler ekleyeceğim. Destek olmak isteyen çıkarsa mutlu olurum. Elimden geldiğince hakkını vermeye çalışacağım. Tüm sosyal medya hesaplarımı ve bana ulaşabileceğiniz her linki linktree hesabı üzerinden bulabilirsiniz. Bir de destek olmak isterseniz buymeacoffee hesabım üzerinden bana bir kahve ısmarlayabilirsiniz. Bol bol çalışın. Durmadan kendinizi geliştirin. Ve bol bol okuyup araştırın.